Ένα σπιρτόξυλο για πέννα
αίμα χυμένο στο πάτωμα για μελάνι
το ξεχασμένο περιτύλιγμα της γάζας για χαρτί.
Μα τι να γράψω;
Τη Διεύθυνσή μου μονάχα ίσως προφτάσω
Παράξενο και πήζει το μελάνι
Μέσ' από φυλακή σας γράφω
στην Ελλάδα
ΠΑΝΑΓΟΥΛΗΣ, Αλέξανδρος
ΠΑΝΑΓΟΥΛΗΣ, Αλέξανδρος (2 Ιουλίου 1939 - 1 Μαΐου 1976)
Βουλευτής, 1974 - 1976
Ένας πολιτικός άνδρας με ήθος και όραμα, ένας θαυμαστής των θετικών επιστημών αλλά και ποιητής. Πρωτοστάτησε στον αγώνα κατά της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών (1967-1974). Συγκλόνισε ολόκληρο τον κόσμο με την ηρωική του πράξη, την απόπειρα τυραννοκτονίας του δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου(13 Αυγούστου 1968), αλλά και με την ηρωική αντοχή του στα βασανιστήρια που ακολούθησαν.
Ο Έφηβος
Ο Αλέξανδρος Παναγούλης γεννήθηκε στην Γλυφάδα.
Ήταν το δεύτερο παιδί της Αθηνάς και του Βασιλείου Παναγούλη (αξιωματικού του στρατού ξηράς). Ο αδερφός του Γιώργος, υπήρξε θύμα της Χούντας. Αδερφός του και ο Στάθης Παναγούλης.
Ακολούθησε σπουδές στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο στην Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών.
Ο Πολιτικός
Από νεαρή ηλικία εκδηλώνει το ελεύθερο και δημοκρατικό του πνεύμα. Εντάσσεται ενεργά στην Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου. Για τη δράση του στην Νεολαία της Ε.ΔΗ.Ν. συλλαμβάνεται προδικτατορικά. Με τη μεταπολίτευση, επανιδρύει στις 3 Σεπτεμβρίου την Ελληνική Δημοκρατική Νεολαία (Ε.ΔΗ.Ν.) -μετέπειτα Ελληνική Σοσιαλιστική Δημοκρατική Νεολαία (Ε.Σ.ΔΗ.Ν.), και σήμερα Ε.ΔΗ.Ν.
Ο Ήρωας
Ασυμβίβαστος και αδογμάτιστος αγωνιστής της Δημοκρατίας, από τους πρώτους που επαναστατούν ενάντια στο καθεστώς της 21ης Απριλίου. Λιποτακτεί, ενώ υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία, αρνούμενος να υπηρετήσει τη Χούντα. Ιδρύει την οργάνωση Ελληνική Αντίσταση. Αυτοεξορίζεται στην Κύπρο για να καταστρώσει σχέδιο δράσης. Επανέρχεται στην Ελλάδα και μαζί με στενούς του συνεργάτες σχεδιάζει την τυραννοκτονία του δικτάτορα Παπαδόπουλου στις 13 Αυγούστου 1968 κοντά στη Βάρκιζα. Αποτυγχάνει και συλλαμβάνεται. Δικάζεται από το Στρατοδικείο στις 3 Νοεμβρίου όπου δε διστάζει, από τη θέση του κατηγορούμενου να εξαπολύσει το δικό του κατηγορητήριο στους στρατοδίκες. Καταδικάζεται σε θάνατο στις 17 Νοεμβρίου 1968. Η διεθνής κοινότητα κινητοποιείται από συναγωνιστές του κι έτσι οι Δικτάτορες δεν τολμούν ποτέ να εκτελέσουν την ποινή.
Υποβάλλεται σε φρικτά σωματικά και ψυχικά βασανιστήρια, αλλά δεν υποκύπτει στιγμή. Η στάση του τσακίζει τα νεύρα των βασανιστών του. Δραπετεύει από τις φυλακές Μπογιατίου όπου κρατείτο, στις 5 Ιουνίου 1969. Συλλαμβάνεται εκ νέου και οδηγείται προσωρινά στο στρατόπεδο Γουδή για να μεταφερθεί μετά από ένα μήνα και πάλι στις φυλακές Μπογιατίου, όπου τον περιμένει απομόνωση στο κελί «Τάφος». Επιχειρεί να δραπετεύσει αρκετές φορές και το πετυχαίνει μία από αυτές.
Αρνείται την εύνοια της γενικής αμνηστίας που έδωσε το καθεστώς των συνταγματαρχών στους πολιτικούς κρατουμένους -μετά από διεθνείς πιέσεις- και τελικά αποφυλακίζεται λίγους μήνες αργότερα, το καλοκαίρι του 1973.
Διαφεύγει στην Φλωρεντία της Ιταλίας, για να δώσει νέα πνοή στην αντίσταση.
Ο Αγωνιστής
Στη μεταπολίτευση αγωνίζεται με την Ένωση Κέντρου - Νέες Δυνάμεις (Ε.Κ. - Ν.Δ.) -μετέπειτα Ένωση Δημοκρατικού Κέντρου (Ε.ΔΗ.Κ.). Στις Βουλευτικές Εκλογές του 1974 εκλέγεται βουλευτής της Β΄Αθηνών.
Επιδιώκει πλήρη κάθαρση της πολιτικής ζωής και απομόνωση των πολιτικών που συνεργάστηκαν με το δικτατορικό καθεστώς. Δεν υποστηρίζει ωστόσο τη θανατική καταδίκη των πρωταίτιων του πραξικοπήματος, γιατί πιστεύει πως η Δημοκρατία δεν εκδικείται. Αντιδρώντας στις παρεμβάσεις του κόμματος στην Νεολαία, δηλώνει ανεξάρτητος βουλευτής και παραμένει πρόεδρος της Ε.ΔΗ.Ν. Επιμένει στις καταγγελίες κι έρχεται σε ανοιχτή αντιπαράθεση με τον Υπουργό Εθνικής Αμύνης, Ευάγγελο Αβέρωφ και άλλους. Δέχεται με τη σειρά του αντεπιθέσεις από το κατεστημένο.
Σκοτώνεται την Πρωτομαγιά του 1976 σε ηλικία 38 ετών σε μυστηριώδες τροχαίο ατύχημα στη λεωφόρο Βουλιαγμένης, λίγες μέρες πριν την αποκάλυψη των φακέλων σχετικά με τα όργανα ασφαλείας της Χούντας (Φάκελοι ΕΣΑ).
Ήρωας της Δημοκρατίας που συνετέλεσε στην διεθνή απομόνωση του δικτατορικού καθεστώτος, ο Αλέκος Παναγούλης τέθηκε οριστικά εκτός μάχης λόγω του δολοφονικού ατυχήματος, στερώντας έτσι τη χώρα από τις αλήθειες που γνώριζε και που πιθανόν να την οδηγούσαν σε άλλες επιλογές, σε άλλους χρόνους ανάρρωσης.
Ο Ποιητής
Ο Αλέκος Παναγούλης βασανίζεται καθημερινά, με τα πιο σκληρά και αποκρουστικής σύλληψης βασανιστήρια καθ΄ όλη τη διάρκεια της κράτησής του. Η αυτοκυριαρχία του, η αυτοπειθαρχία του, το πείσμα να υπερασπιστεί αυτό που πιστεύει και ο σαρκασμός απέναντι στους βασανιστές του, λειτουργούν σαν ασπίδες. Στις φυλακές Μπογιατίου γράφει τα δυνατότερα ποιήματά του, στον τοίχο του κελιού του ή σε μικροσκοπικά παλιόχαρτα χρησιμοποιώντας για μελάνι το ίδιο του το αίμα. Πολλά από τα ποιήματά του δε διασώθηκαν, αρκετά όμως από αυτά είτε κατάφερε να τα βγάλει από τη φυλακή με διάφορους τρόπους είτε να τα ξαναγράψει αργότερα. Στο Μιλάνο θα εκδώσει μετά την αποφυλάκιση του ορισμένα από αυτά στο τετράδιο με τον τίτλο Vi scrivo da un carcere in Grecia (Σου γράφω από μια φυλακή στην Ελλάδα) με εισαγωγικό σημείωμα του γνωστού Ιταλού καλλιτέχνη Πιέρ Πάολο Παζολίνι.
Το Σύμβολο
Η ζωή και το έργο του Αλέκου Παναγούλη αποτελούν πηγή έμπνευσης στους καλλιτεχνικούς κύκλους. Μεταξύ άλλων ο Μίκης Θοδωράκης μελοποίησε ποιήματά του. Ακόμη, η ποίηση και η ζωή του Α. Παναγούλη έγιναν αντικείμενο μελέτης για πολλούς ερευνητές. Όμως, αυτή που συνέβαλε και τίμησε με τον καλύτερο τρόπο τον άνθρωπο και πολιτικό Αλέκο Παναγούλη, ήταν η Ιταλίδα δημοσιογράφος και σύντροφός του Οριάνα Φαλάτσι με το έργο της Un Uomo (Ένας Άντρας).
Ο Αλέξανδρος Παναγούλης, ο παραλίγο «Τυραννοκτόνος», σφράγισε με το θάρρος και το έργο του την πολιτική και πνευματική ζωή του τόπου. Ως σύμβολο πλέον της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας εμπνέει τις νέες γενιές στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς, βρίσκοντας τη θέση του ανάμεσα στους μεγάλους που αγωνίστηκαν για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ατομικές και πολιτικές ελευθερίες.
Η Ελληνική πολιτεία, κατόπιν προτάσεων της Ε.ΔΗ.Ν., για την αναγνώριση της προσφοράς του Αλέξανδρου Παναγούλη εξέδωσε σαν ελάχιστο φόρο τιμής γραμματόσημο (Πρόσωπα - 20 Δρχ. του 1996), τηλεκάρτα (100 μονάδων του 1996) και έδωσε το όνομα του σε δημόσιους χώρους ή σταθμούς όπως ο Σταθμός Μετρό «Αλέξανδρος ΠΑΝΑΓΟΥΛΗΣ» στον Άγιο Δημήτριο στην Αθήνα (2004).
ΥΠΟΣΧΕΣΗ
Τα δάκρυα που στα μάτια μας
θα δείτε ν' αναβρύζουν
ποτέ μην τα πιστέψετε
απελπισιάς σημάδια.
Υπόσχεση είναι μοναχά
γι' Αγώνα υπόσχεση
(Μπογιάτι, Φεβρουάριος 1972)
ΠΑΝΑΓΟΥΛΗΣ, Αλέξανδρος
Vi scrivo da un carcere in Grecia, 1974
